Authentieke fotografie

Written by Frans Boenders

Gedrevenheid is een passie die ik Linda Vermeiren niet kan ontzeggen. Gedreven in haar baan en roeping als lerares ging ze, beslist niet uit louter onvrede met het bestaande, in haar fotografische hobby een tweede hartstocht leggen. Gedreven begon ze aan een systematische studie van fotografie, 's avonds, na de dagtaak. Terugkijkend op die drukke tijd zegt Vermeiren dat de zelfgekozen tweede, avondlijke taak haar genas van de vermoeidheid, die de steeds méér eisende onderwijstaak onvermijdelijk met zich meebrengt. De avondlijke energiestoot heeft van onderwijs en fotografie twee complementaire passies gemaakt.
Zoveel staat vast: de hoge eisen, die Vermeiren op school aan haarzelf en aan haar leerlingen stelt, heeft ze ook in haar fotografie geïntroduceerd.

Enkele geslaagde lokale presentaties van haar fotowerk gaven haar het nodige vertrouwen voor een heuse individuele tentoonstelling. Ze koos Ierland als thema. Vermeires inzet in het onderwijs kennend had ik me verwacht aan enigszins betogende, misschien wel geëngageerde foto's. Dat blijkt me nu maar zeer ten dele het geval te zijn - een gelukkige tegenvaller, want de stelligheid van de lerares maakt plaats voor de aandachtige discretie van de fotografe.

Een uitgesproken positie ten aanzien van het nu eens magische, dan weer achterlijke, maar altijd fascinerende Ierland kon ik niet uit de foto's distilleren. Ze vormen allerminst een vluchtige verzameling snapshots die snuffelen aan zoiets bedenkelijks als de Ierse identiteit. Ze graven evenmin naar een ononderbroken gedroomde traditie, die Ierlands ietwat oubollige imago zou plaatsen naast zijn vooruitgeschoven positie als Europa's meest westelijke land met een wijsvinger naar Amerika's oostkusten.
Nee, Vermeirens aandacht gaat naar de juiste spanning in het juiste beeld. Niet dat ik haar foto's allereerst bekijk als documenten; het komt me inderdaad voor dat Vermeiren even discreet bedankt voor documentaire als voor ideologische fotografie. Mij treft vooral haar onbevooroordeelde blik op Ierland. Ze selecteert niet met het oog op een stelling of een oordeel. Ze houdt de juiste koers tussen bewondering en maatschappelijke kritiek, tussen een geïdealiseerde visie en sociale aanklacht.

Wie nu denkt dat Vermeirens fotografische middenweg een precies maar saai Ierland oplevert heeft het mis. Voor aardige, anekdotische momentopnames is men bij haar aan het verkeerde adres. Ze trekt, onmerkbaar haast, ons blikveld open om ons te laten delen in de zuiverheid van het aldus opgerekte, verluchte beeld. Ze zoekt geen levensgrote clichés op in pubs vol verzen brallende drinkebroers; ze betrapt geen devote katholieken in typische kerken. Wel heeft ze een scrutinerend oog voor de sluimerende authenticiteit die doorwerkt in sporen: scheef weggezakte grafzerken en andere megalieten, een rotsig strand met rode algen - maar ook onbestendige wolkenvelden en een in zichzelf gekeerd roodharig jongetje, dat allesbehalve valse romantiek oproept maar integendeel de milde, onmiskenbare tristesse van dit alles.

Vermeirens foto's tonen op hun best de paradox van de eeuwigheid in het momentane. Een enkele keer, in een onvervalst natuurbeeld, knipogen ze naar de vaag religieuze romantiek die ook de schilderijen van de Victoriaanse prerafaëlieten kenmerkt. Toch blijft ironie een zeldzaamheid in Vermeirens beelden die liefst,in respectvolle distantie, de diepe verbondenheid van natuur, volk en religie laten zien. Daarom lijkt mij het wat afgedankte woord 'authenticiteit' een geschikt epitheton voor Vermeirens fotografie. Ze laat vermoeden wat ik nog van haar mag verwachten: beklijvende landschappen naast indringende, verinnerlijkte portretten van anonieme gezichten - nooit gezocht laat staan sensationeel, altijd geladen met fotografische spanning en waarheid.

Maakt Linda Vermeiren artistieke foto's? De vraag kan me niet echt veel schelen, al valt haar werk in gunstige zin op door de afwezigheid van gewilde kunstigheid en andere effectenjagerij. Als dat vandaag geen authentieke kunst mag heten.