ZIZO artikel Zanele en Linda

Galerie Verbeeck Van Dyck, vlakbij het MAS gelegen, toont het werk van twee vrouwelijke fotografen: de Belgische Linda Vermeiren en de Zuid-Afrikaanse Zanele Muholi. Hun werk wordt geconfronteerd in één expositieruimte en confronteert ook de bezoeker met vragen over identiteit. De tentoonstelling is beperkt in omvang, maar pal op het snijpunt van de kunst met visueel activisme. De galerie levert zo een absolute meerwaarde aan deze holebi-hoogtijd in Antwerpen.

Persoonlijkheid verbergen of uiten?

Naast reeksen en diepgaande reportages over onderwerpen als Noord-Ierland, Jazz Middelheimen carnaval in Venetië, heeft de fotografie van de leefwereld van transgenders, travestieten, drag queens en holebi's al bijna tien jaar een centrale plaats in het werk van Linda Vermeiren. Zij portretteert binnen deze leefwereld mensen die zich actief outen, maar veelal een masker dragen op het ogenblik dat ze in beeld worden gebracht.

Dat masker fascineert. Verbergt het de ware uiting van de persoonlijkheid en het karakter van de geportretteerde, of juist niet? Bovendien toont Vermeiren in deze tentoonstelling travestieten zoals die anders nooit zichtbaar worden: sommigen bevinden zich aan de schminktafel, dan weer zien we een mannentorso met het volledig vervrouwelijkte hoofd. Bij de geportretteerden bevinden zich zowel Belgische als Thaise personen.

In haar zwart-witfoto's speelt ze met de dubbelzinnigheden van het leven van elke mens. Het heeft daarom weinig belang dat de geportretteerden travestieten zijn, wel geeft de fotografe hen de kans om zichzelf te zijn, hoe ze dat ook willen invullen.

Visueel activisme

Waar Vermeiren in de eerste plaats geslaagde foto's ambieert, is het werk van Zanele Muholi doordrongen van activisme. Muholi doet een Europese toer en exposeert ook op de Biënnale van Venetië. Ze was zelf aanwezig bij de vernissage en haar werk greep het publiek bij de keel.

Muholi wil met haar werk LGBT's uit de zwarte gemeenschap zichtbaar maken en dan vooral de lesbiennes. Het zijn positieve, mooie beelden die het bestaan van deze uitgestotenen op de voorgrond plaatsen, en ook hun weerstand tegen hun onderdrukking. Die zichtbaarheid is nodig om als gelijke burgers mee te tellen in Zuid-Afrika. De strijd van de LGBT-gemeenschap blijft doorgaans ondergesneeuwd in de nochtans indrukwekkende emancipatiebeweging die de zwarte bevolking er de voorbije halve eeuw heeft beleefd. De vrouwenbeweging geeft geen plaats aan lesbiennes, maar zelfs bij de opstart van de homobeweging werden lesbiennes uitgesloten.

Hoewel vandaag de grondwet bescherming biedt, ondervinden zwarte lesbiennes in het dagelijkse leven gewelddadige onderdrukking in de townships en omgeving. Er worden "genezende verkrachtingen" uitgevoerd door vrienden, buren en zelfs familieleden. Velen daarvan worden niet aangegeven bij de politie. Door de stroom aan haatmisdrijven blijft de gemeenschap onzichtbaar. Coming-out is in zulke omstandigheden levensgevaarlijk.

De serie heet 'Faces and phases': faces verwijst naar de persoon en phases betekent de overgang van de ene fase van seksualiteit- of genderexpressie naar de volgende. Faces is ook de 'face-to-face'-confrontatie tussen de fotografe/activiste en de vele lesbiennes en transgenders die ze ontmoet. En ook 'phases' verwijst niet alleen naar de geportretteerde, maar ook naar de nieuwe fase in het leven van Muholi en van de LGBT-gemeenschap, na de collectieve pijn van het afscheid van een van hen die het slachtoffer werd van ziekte of misdaden. Zo zijn verschillende van de personen al overleden die ons hier nog mild glimlachend toekijken. Daarom is deze tentoonstelling behalve mooi ook in essentie een vorm van visueel activisme.

De tentoonstelling loopt nog tot en met 25 augustus en maakt deel uit van het culturele luik van de worldOutgames. 

Galerie Verbeeck Van Dyck; eigen verslaggeving